تاریخچه کوکداما و گیاهان مناسب برای آن
همه چیز در رابطه با کوکداما
کوکداما (Kokedama) یا توپ خزه در واقع نوعی بونسای تغییر شکل یافته است که تاریخچه کوکداما و ساخت آن به قرن هفدهم میلادی و کشور ژاپن برمی گردد. “کوکه” در زبان ژاپنی به معنای خزه و “داما” به معنای توپ است. ژاپنی ها با پوشاندن ریشه ی گیاهان مناسب کوکداما با گِل مخصوص و خزه و بستن نخ به دور آن، گلدان کروی شکل یا کوکداما می سازند. ظاهر این گلدان طبیعی، جالب و متفاوت است و می توانید با استفاده از آن، جلوه ی تازه ای به منزلتان بدهید. همچنین می توانید با آویزان کردن چند کوکداما در گوشه ای از خانه یک باغ معلق ژاپنی برای خودتان درست کنید. برای دانستن تاریخچه کوکداما با گُلسِتان همراه باشید.
کوکداما چیست؟
شکل اولیهی کوکداما درخت بونسای کوچکی است که در کاسهای دستساز و ساده قرار دارد و ایدهی اصلی آن به مکتب ژاپنی زیباییشناسی به نام وابیسابی (Wabi Sabi) برمی گردد که به کامل نبودن طبیعت و زیبایی طبیعی آن اشاره می کند. ویژگیهای اصلی مکتب وابی سابی، سادگی، زمینیبودن، نامرتبی و معمولی بودن است. کوکداما در واقع بازتابی از اصول “وابی سابی” است و تاکید زیادی بر نشان دادن زیبایی گیاه دارد تا گلدان. برای همین کوکداما گلدان ندارد.
در زمان قدیم قسمتی از ریشه ی بونسای را از خاک بیرون می گذاشتند تا بخشی از زیبایی ریشه ها را هم نشان دهند. با گذشت زمان خزه هم به روی ریشه ها اضافه شد و به جای استفاده از درختان کوچک، از گیاهان خانگی و بوته ها استفاده شد و کم کم به گیاه کوکداما تبدیل شد.
امروزه بسیاری از مردم از کوکداما به دلیل شکل متفاوتش و اشغال نکردن فضای زیاد استقبال زیادی کرده اند.
کوکداما را می توانید در صفحات تخت سنگی (مانند بشقاب) یا کاسه هایی با ارتفاع کم، ظرفهای تزیینی یا یک بشقاب کوچک زیبا بگذارید یا اگر جایی برای گذاشتن آن ندارید، می توانید آن را به راحتی آویزان کنید. که زیبایی خاصی را ایجاد می کند. حال که با تاریخچه کوکداما آشنا شدید لازم است بندانید که چه گیاهانی را می تواند کوکداما کرد و در توپ خزه قرار داد و بیشتر با این گیاه آپارتمانی خاص آشنا شوید.

گیاهان مناسب برای کوکداما
برای کوکداما می توانید تقریبا همه نوع گیاه از ارکیده گرفته تا گیاهان دارویی و آپارتمانی را استفاده کنید. بعد از خواندن “گیاهان مناسب برای کوکداما” به شما پیشنهاد می دهیم حتما مطلب آموزش ساخت کوکداما را مطالعه کنید. در رابطه با گیاهان مناسب توصیه می کنیم با توجه به کمتر بودن رطوبت ایران نسبت به کشور ژاپن، گیاهی با شرایط محیطی منزل تان هماهنگ باشد را برای کوکداما انتخاب کنید که نیازهایشان مطابق با شرایط نوری، میزان رطوبت و دمای خانه تان باشد تا ماندگاری بیشتری داشته باشند. گیاهانی مثل پتوس(Pothos)، برگ انجیری (Philodendron)، اسپاتی فیلوم (PeaceLily)، قاشقی ( Radiator plants)، برگ انجیری (Swiss cheese plant) و دراسنا (Dracaena) برای کوکداماهای خانگی بسیار مناسب اند. ما در گُلسِتان گیاهان مناسب برای آب و هوای ایران را انتخاب می کنیم که نسبت به آب و هوای ایران مقاوم تر هست.
گیاهانی مثل پتوس(Pothos)، برگ انجیری (Philodendron)، اسپاتی فیلوم (PeaceLily)، قاشقی ( Radiator plants)، برگ انجیری (Swiss cheese plant) و دراسنا (Dracaena) برای کوکداماهای خانگی بسیار مناسب اند.
ما در گُلسِتان گیاهان مناسب برای آب و هوای ایران را انتخاب می کنیم که نسبت به آب و هوای ایران مقاوم تر هست.
انتخاب گیاهان مقاوم برای کوکداما
به عنوان راهنمای کلی می گوییم که بهتر است گیاهی را انتخاب کنید که نور متوسط لازم داشته باشد و لازم نباشد آن را مدت زیادی در مقابل نور خورشید قرار دهید زیرا گرمای خورشید باعث خشک شدن رطوبت کوکداما می شود و رنگ آن را به مرور زمان قهوه ای می کند.
پیشنهاد می کنیم از کاکتوس و ساکولنت در کوکداما استفاده نکنید. زیرا خاک مناسب این گیاهان خاک شنی است و در صورت استفاده در کوکداما، نمی توان آن را به راحتی شکل داد چون میزان چسبندگی آن کم است. هم چنین خزه ی کوکداما هم رطوبت بیش از اندازه ای را به گیاه تحمیل می کند که باعث گندیدن آن می شود. در صورت استفاده از کاکتوس و ساکولنت، میزان و دفعات آبیاری را کم تر کنید.
بهتر است برای شروع کار از گیاهان گل دار و حساس به شرایط محیط استفاده نکنید.
کوکداما را می توان با گیاهان چوبی مثل درختان کوچک هم ساخت و در فضای باز نگه داری کرد اما نگهداری از کوکداما در فضای باز کمی دشوار است چون فرآیند تبخیر آب در کوکداما سریع تر اتفاق می افتد درحالی که لازم است رطوبت کوکداما همیشه حفظ شود.
کوکداما معمولا با الیاف های متفاوتی مثل کنف، نخ در رنگهای متفاوت پیچیده می شود که جلوه های متفاوتی را پیدا می کند.
فکر می کنیم اکنون به راحتی به هرکسی بتوانید توضیح دهید که کوکداما چیست و تاریخچه کوکداما را برای او بازگو کنید. برای تکمیل اطلاعات خود مطلب روش مراقیت از گیاه کوکداما را حتما مطالعه نمایید.
شما هم می توانید از امروز کوکداما خود، این گیاه تاریخی و خاص را داشته باشید.
حرف آخر
در این مطلب سعی کردیم همه آنچه در مورد تاریخچه کوکداما و گیاهان مناسب آن لازم است بدانید را برای شما تشریح کنیم، چنانچه مطلبی ناگفته مانده است و یا پرسشی در ذهن شماست که نیاز به مشاوره تخصصی روی گیاه خود دارید، میتوانید سوالات خود را از طریق ارتباط با کلینیک گیاه پزشکی گُلسِتان مطرح نمایید. کارشناسان باتجربه گیاهپزشکی ما آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند. گیاه پزشکان مشکل شما را بررسی میکنند و در صورت نیاز غذای گیاه (کود)، سم و سایر ملزومات گیاه را برای شما ارسال خواهند کرد. ضمن اینکه اگر زمان یا تخصص کافی برای رسیدگی به گیاه خود را ندارید می توانید از سرویس گیاه پزشکی و باغبانی گُلسِتان (اعزام باغبان و گیاه پزشک به محل شما) استفاده کنید تا متخصصین ما با ابزار مورد نیاز شما در محل شما حضور یابند و خدماتی مانند تشخیص بیماری، علت عدم رشد، تعویض خاک و گلدان، سم پاشی، کوددهی و یا حتی کاشت و … را به شما ارائه دهند.
کلمه کوکداما، مستقیما از نام ژاپنی آن گرفته شده است.
“کوکه” به معنای خزه و “داما” به معنی توپ است.
این ایده متعلق به کشور پیشروی ژاپن بوده و راهی برای نگهداری از گیاهان بدون استفاده از گلدان به شمار میرود.
امروزه، کوکداما یکی از محبوبترین گیاهان در ژاپن و کشورهای آسیایی است. حتی اگر با نام آن نیز آشنا نباشید، قطعا بارها و بارها آن را در مغازهها و تصاویر دکوراسیونهای داخلی منازل دیدهاید.
این هنر باستانی ژاپنی مانند یک طوفان پر سرعت، تمام جهان را احاطه کرده است. اگرچه این ایده متعلق به ژاپن است، اما محدود به آن کشور نیست. چون میتوانید با قرار دادن گیاهان مختلف در کوکداما، آن را در هر نقطهای از جهان در کنار خود داشته باشید.
کوکداما ابتکاری ژاپنی است که قدمت آن به قرنها پیش باز میگردد. این روش راهی برای زیباتر نشان دادن گیاهان است، به طوری که یک توپ خزهای نگهدارنده و بستر اصلی آن گیاه باشد.
این توپ خزهای در یک گلدان محکم گذاشته شده و یا توسط یک طناب آویزان میشود و گیاه داخل آن، از این به بعد در آن کره زیبا رشد خواهد کرد.
در واقع کوکداما تلاشی است برای قرار دادن ریشه یک گیاه در بین گل و لای، و در نهایت پوشاندن این ترکیب با خزههای نرم سبز رنگ.
این ترکیب باطراوت درست مانند یک اثر هنری است، با این تفاوت که زنده است!
میتوانید کوکداما را بر روی یک تکه چوب تکیه دهید، به کمک طناب و زنجیر آویزان کنید و یا در گلدان شیشهای تمیز و جذاب قرار دهید
اگرچه هر گیاهی را میتوانید برای قرار دادن در مرکز کوکداما انتخاب کنید، اما گیاهانی هستند که برای اینکار مناسبتر بوده و بهتر میتوانند به رشد خود ادامه دهند.
ساکولنتها، اپی فیتهایی مانند ارکید، سرخس، بگونیا، اسپاتی فیلوم و پیچک انتخابهای خوبی برای ساختن توپ خزهای هستند.
اگر میخواهید توپ خزه را با خاک رس درست کنید، توجه داشته باشید که رس همواره مرطوب خواهند ماند. پس در این شرایط باید با دقت بیشتری گیاهان را انتخاب کنید.
در انتخاب کاکتوسها و ساکولنتها مواظب باشید که انواعی را انتخاب کنید که طرفدار خشکی نباشند.
به طور کلی گیاهانی که نیاز دارند در خاک خشک رشد کنند خیلی برای ساخت کوکداما مناسب نیستند. گیاهانی مانند بنفشه نیز که به جریان داشتن هوا در اطراف ریشه خود نیاز دارند نیز بهتر است با حساسیت بیشتری برای تهیه توپ خزه استفاده شوند، برای این نوع گیاهان از خاک کاملا متخلخل استفاده کنید.
گیاهان سالانه هم انتخابهای بدی نیستند، اما خیلی دوام نخواهند آورد. معمولا موفقترین توپهای خزهای با گیاهان گرمسیری مانند ارکیدها، آنتوریوم، سرخس آسپاراگوس و گیاهان خوراکی مانند رزماری ساخته میشوند.
بهترین انتخابها برای کوکداما، گیاهانی هستند که به سایه نیاز دارند. چون کوکداما به راحتی میسوزد و در صورت دریافت زیاد نور خورشید، سریعا قهوهای خواهد شد.
بسته به نوع گیاه انتخاب شده، کوکداما معمولا بین 2 الی 3 سال دوام میآورد.
زمانی که ریشههای گیاه از توپ خزه خارج شدند، یعنی وقت آن رسیده که گیاه را به گلدانی بزرگتر ببرید و یا کوکداما را مجدد شکل دهید.
برای تشکیل مجدد کوکداما، توپ خزه را به آسانی با بریدن سیم اطراف آن خارج کنید.
سپس خزهها را بردارید، ریشههایی که بلند شده اند را بریده و هرس کنید، خاک مناسب تهیه کنید و با خزههای سبز رنگ مجدد توپ خزه را بپیچید.
برای انتقال گیاه به گلدانی بزرگتر، نخها و فیبرهای اطراف کوکداما را حتما جدا کنید. این الیاف به کمپوست تبدیل نمیشوند و گیاه را دچار مشکل میکنند. سپس طبق مراحل معمولی کاشت گیاهان در گلدان عمل کنید. به طور کلی گیاهان در گلدان بهتر رشد میکنند، پس بهتر است پس از چند سال گیاه را از آن توپ خیس خزهای، به خاکی مرطوب و مناسب منتقل کنید.
سلام من یه نمونه ازتون خرید کردم داخل این کوکداما گل قاشقی قرار داره بشدت پژمرده شده و برگاش میریزه چکارش کنم ؟ ممنون میشم راهنمایی کنید
سلام وقتتون بخیر.
رطوبت محیطی را با اسپری کردن اب روی برگ ها افزایش دهید
ابیاری منظم انجام دهید به طوری که نصف ان از انتهای گلدان خارج شود